تصویر روز | نقد فیلم The Phoenician Scheme در روایتی ناپایدار

فیلم The Phoenician Scheme اثر وس اندرسون، در نگاه اول شاید صرفاً نسخه‌ای دیگر از جهان رنگارنگ و پرآرایه‌ او به نظر برسد؛ اما این بار، شخصیتی داریم که داستانی معنادار برایش در نظر گرفته می‌شود، و سرمایه‌داری شکم سیر و بی‌ملاحظه‌ایست به نام ژاژا کوردا (با بازی درخشان و همه‌جانبه بنیشیو دل‌تورو). از همان افتتاحیه با انفجار هواپیما،The Phoenician Scheme مخاطب را دربرابر یک اکشن عجیب و سیاهِ بصری قرار می دهد؛ صحنه‌ای که هم طنز سیاه دارد، هم پیش‌درآمدی نمادین بر پرداختن به مرگ‌های تکرارشونده و تجربه‌های پس از مرگ. این آغاز، ترکیبی از هیجان، جار و جنجال بصری و پرسش فلسفی و نمادین درباره زندگی پس از مرگ است.

روایت متاثر از سبک کلاسیک اندرسونیِ قصه‌گویی اپیزودیک است: کوردا ناگزیر می‌شود برای تکمیل پروژه عظیم «طرح فنیقی» به دنبال سرمایه‌گذاران و شرکای خود برود. در مکانی به نام فنیقیه که اشاره به فنیقیه باستان آن دوران دارد. که اندرسون از قضا انتخاب این مکان با این نام را از قصد انجام داده که پلی به انتقادات زیرمتنی سیاسی فیلمش زده است. فیلم در لایه‌های زیرین، در تلاش است مسائلی چون میراث، هویت، خیانت، قدرت و سیاست و عالم ماورا را بازتاب دهد، اما برخی از این پیام‌ها به شکلی مبهم و درهم تنیده منتقل می‌شوند.

هر چند سبک فیلمسازی اندرسون برای کسی پوشیده نیست، اما از اینگونه سبک‌‎های فیلمسازی خاص و فیلم‌هایی که در این دسته‌بندی قرار میگیرند انتظار می‌رود تا در لایه‌های پنهانشان با مخاطب حرف بزنند و پیامشان را نه به روشنی تمام اما جوری به تصویر بکشند که انتقال مفاهیم به مخاطب صورت بگیرد. می‌توان گفت The Phoenician Scheme در برخی لحظات، مخصوصاً وقتی پیام‌های اخلاقی و عاطفی مثل رابطه پدر و دختر را به تصویر می‌کشد، موفق می‌شود احساس و مفهومش را به خوبی منتقل کند. اما در بخش‌هایی مانند تجربه‌های نزدیک به مرگ و عالم اثیری پیام فیلم مبهم و گنگ است و این بخش‌ها باعث می‌شوند فیلم در انتقال مفاهیمش قوی عمل نکند. این عدم شفافیت در انتقال مفاهیم باعث می‌شود که مخاطب احساس کند فیلم دارد خیلی پنهانی و پراکنده حرف می‌زند.

در واقع می‌شود گفت فیلم مانند یک تابلو زیبا است که گاهی خطوطش واضح و تاثیرگذار است و گاهی رنگ‌ها و فرم‌ها به هم می‌ریزند و تفسیر دقیقش دشوار می‌شود. این تعادل ناموفق در انتقال پیام، مهم‌ترین نقطه ضعف The Phoenician Scheme است. مکان و فیلمبرداری در آثار اندرسون، و به‌ویژه در این فیلم، صرفاً تزئین نیستند؛ بلکه بخشی از زبان داستان‌گویی‌اند. در بخش‌هایی که انتقال مفاهیم به درستی صورت گرفته، از پیام‌های کنایه‌ای و نیش دار فیلم، این سبک بصری مخاطب را به تکاپو و انتظار وا می‌دارد، و یک تجربه زیبایی‌شناسانه بصری که به درستی با این پیام‌ها مخلوط شده، ارائه می‌دهد.

در The Phoenician Scheme ترکیب بازیگران از همان ابتدا نشان می‌دهد که وس اندرسون مثل همیشه به دنبال یک گروه چندلایه و متنوع است که هم بتوانند فضای فانتزی و شوخ‌طبع او را منتقل کنند و هم در لحظات دراماتیک، بار احساسی داستان را به دوش بکشند. بنیسیو دل‌تورو نقش پدر را با ترکیبی از جدیت و آسیب‌پذیری بازی می‌کند. او موفق می‌شود یک کاراکتر چندوجهی بسازد که هم وجه پدرانه دارد؛ و هم جنبه‌های خاکستری و مبهم شخصیتی. رابطه‌اش با تریپلتون، هسته عاطفی فیلم را تشکیل می‌دهد و هر جا که روایت متزلزل می‌شود، این دو بازیگر فیلم را سرپا نگه می‌دارند.

منبع: گیمفا